Kariyer | Konular | Kitaplık | İletişim
TEMEL ILKELER
Ticarî ilişkilerde kişinin son derece dürüst
ve güvenilir olması şartı temel ilke olarak konmuştur. Bu ilkeler iş adamları tarafından benimsenmiş olsaydı, bu gün piyasada görülen bozukluklar olmayacaktı. Ticaret ve alışverişe
ilişkin bu ilkeler, iş ilişkilerinde iyi niyetin kurulması, tartı ve ölçümün dürüstçe yapılması
ve aldatıcı yeminlere başvurmaktan kaçınılması hakkındaki Kuran ve Hadis hükümlerinde,
değişik şekilde, yansımaktadır.
Aldatıcı yeminler :
Günümüzde satıcılar, alıcıları kandırmak
için asılsız yeminlere başvurmaktadırlar. Bu
davranış da, piyasa ekonomisinin bozukluğu
yanında, kişilerin ahlâkî ve ruhi değerlere karşı kayıtsızlığının, umursamazlığının ve yabancılaşmasının etkisi büyüktür. lslâm, iş adamının malını satmak amacıyla başvurduğu bu tür
davranışları kınamıştır. Ebu Hureyre'nin (RA)
naklettiğine göre, Peygamber (SAV) bu konuda şöyle
demiştir: "Asılsız yeminler malı sattırır, ama bereketi, onun sağlayacağı yararı ve iç rahatlığını da yok eder." (Buhari 34; 26). Öte yandan
Ebu Zer de (RA), Peygamberin (SAV) başka bir sözünü
nakleder "Allah şu üç sınıf insanla ne konuşacak,
ne onların yüzüne bakacak, ne de günahlarını
bağışlıyacaktır. Onlar çok acıklı bir azap çekeceklerdir." Ebu Zer; birden bire atılır ve sorar.
«Ey Allahın Elçisi! Bu, herşeyini yitiren ve mahfolanlar kimlerdir?» Peygamber (SAV) cevap verir.
«Tüm servetini gösteriş uğruna harcayanlar,
başkasına yaptığından sorumlu olduğunu vicdanında duymayanlar ve malını asılsız yeminlerle satanlar.» (Müslim)
Tartı ve ölçüde dürüstlük :
Ticarette tartı ve ölçünün yeri ve değeri
son derece önemlidir. İslâm, bindörtyüz sene önce ölçü ve tartının dürüstlükle yapılması üzerinde önemle durmuştur. Bu konuda hem
Kur'an'da ve hem de Hadislerde çok sert hükümler vardır. Kur'an'da şöylece değinilir bu
konuya : "Ölçekte ve tartıda hile yapanların
vay haline! Ki onlar, insanlardan, ölçekte aldıkları zaman haklarını tastaman alanlar, onlara o ölçekle veya tartıyla verdikleri zaman
ise eksiltenlerdir. Sahiden onlar diriltileceklerini sanmıyorlar mı? Büyük bir günde, Alemlerin Rabbi için insanların kalkacağı günde...
Sakın hileye sapmayın! Ahirette sorguya çekileceğinizi unutmayın! Çünkü kötülerin kitabı
muhakkak siccindedir.» (LXXXIII: 2-7)
İyi Niyet :
İslâm, yalnız ölçü ve tartıdaki dürüstlük
üzerinde değil, taraflar arasında iyi niyetin kurulması gereği üzerinde de önemle durmuştur.
Ticarette görülen kötü ilişkilerin, tarafların antlaşma maddelerini açıklıkla yazdırtmamalarından ileri geldiği bugün bir gerçek olarak ortadadır. Bu konuda apaçık bilgiler vardır. Kur'an'da. İyi bir iş ilişkisi ortamı kurmak için bü,tün maddeler, teker teker ve açık olarak yazılmalıdır. Çünkü : "Bu, Allah yanında en doğru şahitlik için en kuvvetlisi ve unutmamak için en elverişlisidir.» (II, 283) Sözleşmede üzerinde görüş birliğine varılan maddeler açıkça
belirtilmelidir. Sorumlu taraflardan birisi yetkin değilse, velisi veya hamisi sözleşmeyi yazdırmak ve imzalamak zorundadır.
Yukardaki kısa incelemeden çıkan sonuç şudur:
İslâm devletinde ticaret ve alışverişin
bu günkü ticaretten, temelde ayrılan bir yapısı ve anlamı vardır. İslâmda ticaret ve alışveriş, ahlâkî ve manevî değerlerle iç içedir. Bu
gün uygulanan sistemde ise kişinin yücelmesini, daha uygar bir kişiliğe ermesini sağlayan
bu değerler bir kenara itilmiş, ticarî kesimden
koğulmuştur. İyiye, güzele ve hayra karşı olan
her alışveriş, öz olarak, İslâmi değildir. İslâm
devleti, yoksul halkı sıkıntıya sokan ve ihtiyaçlarını kötüye kullanma yolları arayan her türlü
uygulamaya gem vurmak hakkına sahiptir.
Şimdiye dek ticaret ve alışverişe ilişkinİslâmın koyduğu ana ilkeleri tartıştık. Şimdi,İslâm ilkeleri ışığı altında, bugün uygulanmakta olan ticaretin yapısını incelemeye girişebiliriz.